Lipnica Wielka – gm. Korzenna

                     Pierwsze wzmianki o Lipnicy pochodzą z roku 1336. Jej nazwa na przestrzeni wieków  przybierała różne formy, od Nova Lipnica – 1336, poprzez Lypnycza Niemieczka – 1447 do Lipnica  w  roku 1567. Lipnica była własnością szlachecką. W roku 1413 właścicielem jest Dobek z Jeżowa  Burgrabia krakowski. Po jego śmierci syn jego Wojciech z Jeżowa – 1440, następnym właścicielem    zostaje Jan Trzecieski – 1461, po jego śmierci właścicielami zostają jego synowie Tomasz, Jan i Andrzej – 1494. Jan Trzecieski z Lipnicy w XVI wieku, był znanym uczonym w Krakowie. Był znawcą trzech starożytnych języków: hebrajskiego, greckiego oraz łaciny. Od roku 1596 właścicielami Lipnicy są rody Jordanów oraz Wojnarowskich, po nich od roku 1629 właścicielami jest rodzina Gołuchowskich, a od roku 1760 rodzina Grabowieckich. Następną właścicielką zostaje w latach 1779 – 1835 Józefa Wyszkowska, po pierwszym mężu Dulęba, po drugim Kurdwanowska. Od roku 1856 właścicielem jest Apolinary Zieliński, ostatnimi właścicielami Lipnicy jest rodzina Długoszowskich. W latach 1642 – 1660 chłopi lipniccy brali udział w napadach na dwory okolicznych arian. Wydarzenie to opisuje Szczęsny Morawski w książce pt. „Arianie polscy”. W roku 1846 podczas buntu chłopów przeciwko szlachcie (rabacja galicyjska), chłopi napadli na okoliczne dwory szlacheckie.

                    Kościół – Parafia fundacji Rycerskiej powstała w pierwszej połowie   XIV  wieku. Kościół  według tradycji fundowany przez Kazimierza Wielkiego w  roku 1359. Murowany kościół gotycki z  lat 1470 – 1480 pod wezwaniem  Nawiedzenia NMP, wielokrotnie odnawiany i przebudowywany.  Wewnątrz  kościoła na sklepieniu prezbiterium, polichromia ornamentalna z XVII wieku,  ołtarz  główny i dwa boczne rokokowe z końca XVIII wieku. W kościele  nagrobek renesansowy  Stanisława Trzecieskiego z roku 1556 oraz chrzcielnica z herbami Odrowiąż i Strzemię fundowana  przez Krzysztofa Pieniążka z Krużlowej i jego żonę Agnieszkę Trzecieską. Kamienie epitafium Wojciecha Kisielewskiego z  roku 1619. Kościół przejściowo był zajęty przez arian, odebrał im go Stanisław  Trzecieski.

Szkolnictwo – Pierwsze wzmianki o szkole w Lipnicy pochodzą z roku 1595. W XVII wieku szkoła w Lipnicy posiadała 4 zagony pola oraz bibliotekę parafialną z dziełami teologii, kaznodziejstwie i literaturze klasycznej razem około 10 pozycji. Wizytacje kościelne z lat 1723 – 1729 wymieniają szkołę w Lipnicy. W roku 1728 na utrzymanie szkoły parafianie składali datki w kwocie 40 gr. na ucznia, uczono śpiewu, katechizmu, łaciny. W roku 1886 wybudowano budynek szkolny za 1316 zł. Reńskich, uzyskanych ze sprzedaży drewna sosnowego. W początkowym okresie była to szkoła jednoklasowa, od roku 1891 dwuklasowa. Nauczycielem w latach 1861 – 1885 był Jan Ptaszkowski po nim uczył  Wawrzyniec Michalik (1886 – 1907), następnie nauczał Wawrzyniec Święs. W roku 1910 liczba nauczycieli wzrosła do czterech. W latach 1952 – 1962 wybudowano nowy budynek szkolny.

Szpital – Fundacja szpitala nastąpiła około roku 1596, założycielem był miejscowy pleban ks. Jan Ligęza, który na  rzecz szpitala przeznaczył dom będący własnością miejscowych plebanów. Szpital początkowo nie posiadał żadnego uposażenia, co potwierdza wizytacja kościelna z roku 1727. Dopiero  około roku 1760 otrzymuje on legat w wysokości 2000 zł od właścicieli Lipnicy – Grabowieckich. Szpital przeznaczony był dla 4 szpitalników. Wizytacja z  roku 1766 stwierdza, że szpital posiada sień, izdebek z komorami dwiema oraz piekarnię z komorą.

Na terenie Lipnicy znajduje się zabytkowy zespół kościoła parafialnego, ogrodzenie kościoła z bramką i dwiema kapliczkami oraz murowany dworek z 1910 roku.

               Na terenie Sądeckiego Parku Etnograficznego znajduje się budynek plebanii z Lipnicy Wielkiej. Powstał on około 1860 roku, rozbudowany przed I wojną światową. Budynek ozdobiony jest gankiem oraz werandą. W sektorze pogórzańskim znajduje się chałupa biedniacka, z drugiej połowy XIX wieku. Chałupa urządzona jest jako mieszkanie samotnej kobiety zajmującej się zielarstwem. W sektorze zabudowań dworskich znajduje się pochodząca z ok. 1860 roku stajnia z wozownią.

Obecnie na terenie Lipnicy Wielkiej Działają dwa zespoły: „Lipniczanie” i „Mali Lipniczanie”

Źródło: Korzenna i okolice - Andrzej Potoniec

OPRACOWAŁ: Sebastian Jaworecki